Przejdź do treści
Stolica kraju związkowego Wiesbaden

Palenie książek

Od 12 kwietnia 1933 r. Narodowosocjalistyczny Niemiecki Związek Studentów i niemiecka społeczność studencka rozpoczęły kampanię przeciwko dziełom pisarzy marksistowskich, demokratycznych i pacyfistycznych. Po rozpowszechnieniu w całej Rzeszy "12 tez przeciwko nieniemieckiemu duchowi" i sporządzeniu odpowiednich list, publikacje ostracyzowanych autorów były systematycznie usuwane z bibliotek uniwersyteckich, instytutowych i innych, z publicznych i prywatnych wypożyczalni, a także z księgarń i prywatnych księgozbiorów. Wieczorem 10 maja we wszystkich miastach uniwersyteckich miały zostać zorganizowane publiczne palenia książek.

Dotyczyło to dzieł Bertolta Brechta, Zygmunta Freuda, Berthy von Suttner, Ericha Marii Remarque'a i Ericha Kästnera, a także Stefana Zweiga, Carla von Ossietzky'ego, Josepha Rotha, Kurta Tucholsky'ego, Anny Seghers i wielu innych, w tym autorów spoza Niemiec. Tylko na Opernplatz w Berlinie w płomienie wrzucono około 25 000 tomów.

W 21 innych miastach miały miejsce równie makabryczne inscenizacje w świetle pochodni i stosów. Ponadto w Berlinie i kilku innych miastach już od połowy marca odbywały się tak zwane nie-studenckie akcje palenia książek, czasami przed budynkami lub instytucjami ruchu robotniczego, który od dawna był masowo prześladowany przez nazistowskich władców.

W Wiesbaden, na przykład, dom Biebricher Fabrikarbeiter-Verband przy Mainzer Straße został zaatakowany i zburzony przez uzbrojony oddział SA i SS 10 marca, a paczki ulotek i gazet związkowych zostały wyrzucone na dziedziniec i podpalone. W trakcie operacji niszczenia socjaldemokratycznych federacji związkowych przeprowadzonej w całej Rzeszy o dziesiątej rano 2 maja 1933 r., wszystkie akta, broszury reklamowe i inne materiały pisemne zostały również zabrane z biur Volkshausu przy Wellritzstraße 49, obecnie Konrad-Arndt-Haus, przez ludzi SA i podpalone na ulicy, podobnie jak cała krytyczna społecznie literatura w bibliotece organizacji. Przywódcą akcji był szef okręgowy Narodowosocjalistycznej Organizacji Komórek Zakładowych, Franz Weismantel.

Jednak krótko przedtem udało się ukryć niektóre prace i kilka sztandarów organizacyjnych. Ponieważ działacze ruchu robotniczego w szczególności zaczęli zdawać sobie sprawę, że znalezienie książek i broszur, zwłaszcza żydowskich autorów o poglądach komunistycznych, socjalistycznych i demokratycznych, nieuchronnie będzie dla nich bardzo szkodliwe w przypadku rewizji w domu, wkrótce albo sami zadbali o ich zniszczenie, albo przenieśli takie publikacje do bardziej niepozornych kwater, a mianowicie do członków rodziny, przyjaciół lub wiarygodnych znajomych.

Na przykład Georg Buch zdołał ocalić część swojej prywatnej biblioteki, a także bibliotekę organizacyjną lokalnej Socjalistycznej Młodzieży Robotniczej, podczas gdy reszta dokumentów została skonfiskowana podczas dwóch nalotów policyjnych. Biblioteka małego lokalnego oddziału Wolnego Związku Robotniczego Niemiec - Anarchosyndykalistów w Wiesbaden została ukryta na strychu domu przy Rheinstraße. Co więcej, po rozwiązaniu oddziału Reichsbanner Schwarz-Rot-Gold w Wiesbaden, Georg Feller był w stanie nie tylko przechować jego sztandar u swojej siostry na Schiersteiner Straße, ale także ocalić kilka oprawionych tomów "Illustrierte Reichsbanner-Zeitung".

W zupełnie inny sposób właściciel wypożyczalni Schwarz przy Bleichstraße 18 uratował niemałą część swoich zasobów książkowych przed konfiskatą i zniszczeniem, sprzedając je w odpowiednim czasie godnym zaufania stałym klientom.

Zbiory ówczesnej Biblioteki Państwowej w Nassau podlegały specjalnemu zakazowi udostępniania książek i literatury niepożądanej przez reżim nazistowski. Z drugiej strony literatura nazistowska musiała być tam systematycznie uzupełniana. To samo musiało dotyczyć zasobów wypożyczalni prowadzonych przez Volksbildungsverein Wiesbaden do późnego lata 1934 r., a także czytelni w dawnej szkole Elly Heuss do czasu rozwiązania stowarzyszenia na początku 1936 r., choć nie ma wiarygodnych informacji na ten temat.

Archiwum Miejskie w Wiesbaden przechowuje niewielki zasób książek, które przetrwały czas prześladowań w różnych kryjówkach, a także niewielką kolekcję materiałów z odniesieniami.

Bembenek, Lothar/Ulrich, Axel: Opór i prześladowania w Wiesbaden 1933-1945. Dokumentacja. Ed.: Magistrat der Landeshauptstadt Wiesbaden - Stadtarchiv, Gießen 1990.

Ulrich, Axel: Konrad Arndt. Związkowiec i socjaldemokrata z Wiesbaden w walce z faszyzmem. Z wkładem Hajo Rübsama w historię Starego Centrum Związków Zawodowych w Wiesbaden. Pod redakcją: IG Metall Verwaltungsstelle Wiesbaden-Limburg i Verein Volkshaus J.P., Wiesbaden 2001.

Brunn-Steiner, Ursula: Stowarzyszenie Edukacji Ludowej w Wiesbaden. Bibliothekarische Bildungsarbeit im Kaiserreich und in der Weimarer Republik, Wiesbaden 1997 (Schriften des Stadtarchivs Wiesbaden 6).

Walberer, Ulrich (red.): 10 maja 1933: Palenie książek w Niemczech i jego konsekwencje, Frankfurt nad Menem 1983.

lista obserwowanych

Wyjaśnienia i uwagi